الف) پاراسومنیاهای اولیه (Primary Parasomnia)‌

پاراسومنیاهای اولیه تعدادی از اختلالات خواب را در بر می گیرند که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1-  کابوس شبانه (Nightmare)

کابوس های شبانه، رویاهای ترسناکی هستند که در خواب REM رخ داده و منجر به احساس ترس، ‌وحشت و اضطراب درفرد می شوند. فردی که یک کابوس شبانه را تجربه می کند ‌ضربان قلب و ریتم تنفسی او افزایش یافته، شدیدا عرق کرده و ناگهان از خواب REM بیدار می شود. در این حالت فرد قادر به توصیف جزئیات رویای ترسناکی که درخواب دیده است، می باشد. فرد پس از تجربه یک کابوس شبانه به سختی دوباره به خواب خواهد رفت. این اختلال می تواند در اثرعواملی همچون اضطراب، از دست دادن یک فرد نزدیک و یا اثرات منفی بعضی از داروها ایجاد شود. این اختلال  معمولا در نیمه دوم خواب رخ می دهد و در کودکان شایع تر است.

2-  وحشت شبانه (Night terrors)

فردی که یک وحشت شبانه را تجربه می کند ناگهان با یک حالت وحشت زده ازخواب می پرد. این فرد ممکن است بیدار به نظر برسد ولی درحقیقت گیج و منگ بوده و قادر به برقراری ارتباط با دنیای بیرون نیست. فرد دراین حالت به محرک های محیطی نظیر صدای افراد دیگر پاسخی نشان نمی دهد و بیدارکردن کامل او کارسختی است، این حالت در حدود 15 دقیقه طول می کشد و بعد از آن فرد دوباره به خواب می رود. هنگامی که صبح روز بعد فرد از خواب بیدار می شود معمولا وقایع شب گذشته را به خاطر نمی آورد. این اختلال درمراحل سوم و چهارم خواب non-REM صورت می گیرد و غالبا در نیمه اول خواب بروز می کند.

افرادی که وحشت های شبانه را تجربه می کنند ممکن است به علت انجام حرکات شدید و ناگهانی به خودشان یا افراد دیگر آسیب بزنند. ‌این اختلال در بچه ها نسبتا شایع است و تقریبا در 5 درصد از آنها که اکثرا 3 تا 5 ساله می باشند رخ می دهند. بچه های مبتلا به این اختلال اغلب در خواب حرف می زنند و یا درخواب راه می روند . این اختلال که ممکن است یک جنبه وراثتی داشته باشد، درافراد بزرگسال نیز رخ می دهد. مصرف الکل و یا مشکلات عاطفی شدید می تواند بروز وحشت های شبانه را در بزرگسالان تشدید کند.

3-  پیاده روی درخواب (Sleep walking)

دراین اختلال ممکن است به نظر برسد فردی که درحال راه رفتن است بیدار می باشد ولی درحقیقت او خواب است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است رفتارهای اتوماتیک پیچیده ای از جمله قدم زدن به آهستگی، حمل اشیا به بیرون رفتن ازاتاق و یا هرفعالیت دیگری با پیچیدگی ها و مدت های زمانی متغیر انجام دهد، حتی رانندگی کردن. ‌معمولا چشمان این افراد درهنگام انجام دادن این اعمال باز می باشد و امکان دارد در زیر لب زمزمه نیز بکنند ولی ارتباط برقرارکردن با آنها مشکل است. برخلاف آنچه که اکثر افراد فکر می کنند، بیدارکردن فردی که درحال پیاده روی درخواب است، خطرناک نمی باشد. فرد ممکن است پس از بیدارشدن گیج بوده و نسبت به محیط اطراف آگاهی نداشته باشد ولی اگر فرد را بیدار نکنید، خطر آن بیشتر است زیرا فرد نسبت به محیط اطرافش هیچ گونه آگاهی و ذهنیتی نداشته و ممکن است به زمین بخورد، ازجایی پرت شود و یا هرحادثه دیگری برای او پیش آید .

همانند وحشت های شبانه،‌ اگر فردی که شب گذشته درخواب راه رفته را بیدار نکرده باشید، صبح روز بعد فرد هیچ گونه خاطره ای از عملکرد شب گذشته خود ندارد. این اختلال دراکثر موارد اوائل شب و درمراحل سوم و چهارم خواب non-REM بروز می یابد ولی می تواند اوائل صبح درخواب REM نیز رخ دهد. این اختلال معمولا درکودکان 8 تا 12 ساله دیده میشود. بیشتر کودکان مبتلا هنگامی که وارد سنین نوجوانی می شوند دیگر این اختلال را نشان نمی دهند ولی وقوع آن درسنین جوانی، میانسالی و سالمندی نیزگزارش شده است. ‌به نظر می رسد که این اختلال جنبه ارثی داشته باشد.

4-  صحبت کردن درخواب (Sleep Talking)

صحبت کردن درخواب اختلالی است که درگذر از مراحل خواب به بیداری بروز می یابد. اگرچه این اختلال معمولا بی ضرر است و آسیبی به فرد وارد نمی کند ولی ممکن است درخواب افراد دیگر ایجاد اختلال کند . صحبت کردن درهنگام خواب هم می تواند شامل صداهای ساده و بی مفهوم باشد و هم می تواند مکالمه های طولانی را دربرگیرد. فردی که شب گذشته درخواب صحبت کرده است هیچ گونه خاطره ای از آن ندارد و آن را به یاد نمی آورد. صحبت کردن درخواب می تواند به وسیله عوامل و فاکتورهای خارجی مانند تب، تنش های عاطفی و یا دیگراختلالات خواب ایجاد شود.

5-  مستی خواب (Sleep Drunkenness)

مستی خواب معمولا هنگامی رخ می دهد که فرد در اوائل شب ازخواب Non-REM به طورناگهانی بیدار شود. این حالت با هیچ گونه وحشتی همراه نیست. افرادی که این حالت را تجربه می کنند به کندی به محرک ها پاسخ می دهند و در فهمیدن و درک وقایع بیرونی مشکل دارند. این افراد نیز صبح روز بعد هیچ گونه خاطره ای از وقایع شب گذشته ندارند و این حالت را به یاد نمی آورند.

6- اختلال رفتار در مرحله خواب RBD)-REM sleep Behavior Disorder)

افراد مبتلا به این اختلال در هنگام دیدن رویا درخواب REM ، ‌حرکات مربوط به رویا را در دنیای بیرون نیز انجام می دهند (Dream Enactment)‌. درحالت طبیعی تون عضلات درخواب REM از بین می رود (Atonia) و عضلات هیچ گونه انقباض و عملکردی از خود نشان نمی دهند. ولی درافراد مبتلا این واقعه رخ نداده و تون عضلات حفظ می شود. این نقص موجب می شود وقتی که فرد درحال دیدن رویا است، حرکاتی که به طور خیالی در رویا انجام می دهد را درمحیط خارج به طورواقعی اجرا کند . این حرکات هم می توانند ساده و آرام باشند و هم می توانند حرکات شدیدی از جمله مشت زدن، چنگ انداختن، لگد زدن، بیرون پریدن از رختخواب و یا فریاد زدن و نعره کشیدن را نیز دربرگیرند. این حرکات شدید می توانند موجبات صدمه به همسر فرد را فراهم آورند.

این اختلال معمولا در مردان بالای 50 سال بروز پیدا می کند ولی می تواند زنان و یا افراد جوان تر را نیز مبتلا کند. این اختلال متفاوت از وحشت های شبانه و پیاده روی درخواب است زیرا در این حالت می توان فرد را به راحتی از خواب بیدار کرد و همچنین فرد محتویات رویایی که می دیده است را به طور کامل به یاد می آورد. ترک اتانول یا داروهای مسکن و خواب آور می تواند بروز این اختلال را تشدید کند.

ب) پاراسومنیاهای ثانویه (Secondary Parasomnia)

این گروه از پاراسومنیاها ‌اختلالاتی از جمله تشنج، آریتمی های قلبی، ریتلاکس معده، دیس کینزی تنفسی (نقص در انجام حرکات ارادی تنفسی)،‌ اسپاسم مری، ‌دندان قروچه درخواب و... را در بر می گیرند.